ABSOLUCJA – (rozgrzeszenie) – udzielane przez kapłana w sakramencie pokuty odpuszczenie grzechów.
ABSYDA – Półkoliście zakończone prezbiterium kościoła, w którym znajduje się ołtarz i miejsce dla kapłana
ADORACJA – oddanie czci, uwielbienie, uniżenie się przed Bogiem, hołd oddawany Bogu.
ADWENT – czas przygotowania do świąt Bożego Narodzenia a także oczekiwanie na przyjście Chrystusa przy końcu czasów (paruzja).
AGNUS DEI – „Baranek Boży”
AKOLITA – posługujący w liturgii (przygotowuje ołtarz i dary ofiarne oraz pomaga w Rozdawaniu Komunii św.)
AKOLITKI – lichtarze z płonącymi świecami używane w czasie czytania Ewangelii oraz w procesjach niesione obok krzyża.
ALBA – długa, biała szata liturgiczna (kapłana i służby liturgicznej w czasie liturgii), symbolizująca łaskę chrztu św.
ALUMN, KLERYK – student Seminarium Duchownego.
AMBONA – miejsce do czytań biblijnych oraz wygłaszania homilii (kazań), dziś najczęściej pulpit zwany ambonką usytuowany w prezbiterium.
AMEN – Uroczyste potwierdzenie: „Niech tak się stanie!” lub „Tak, wierzę w to!”
AMPUŁKI – są to naczynia liturgiczne w kształcie małych dzbanuszków w których podaje się wino i wodę do mszy św.
ANIOŁ PAŃSKI – modlitwa odmawiana rano, w południe i wieczorem dla uczczenia Wcielenia Bożego i macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny.
ANTYFONA – refren rozpoczynający i kończący psalm w liturgii godzin, używany też podczas Mszy św. i w nieszporach.
APOKRYFY – księgi wczesnochrześcijańskie tematycznie związane z Pismem św.(często zawierają opisy z życia Pana Jezusa).
APOSTOLAT – urząd głoszenia Ewangelii i posługa sakramentalna(duchownego), w przypadku świeckich – czynne zaangażowanie w Kościele poprzez przykład życia i modlitwę.
APOSTOŁ – najbliższy współpracownik Jezusa (świadek całego czasu, „kiedy Pan Jezus przebywał z nami… aż do dnia, w którym został wzięty od nas do nieba „Dz 1,21n).
APSYDA – półkolista wnęka w ścianie kościoła lub kaplicy, zwykle w niej miejsce na tabernakulum lub krzesła dla kapłana.
ARCHIDIECEZJA – jednostka terytorialna administracji kościelnej.
ARCYBISKUP – tytuł biskupa stojącego na czele archidiecezji (metropolii).
ASCEZA – ćwiczenie się w cnocie
ASPERSJA – liturgiczne pokropienie wiernych wodą święconą jako przypomnienie chrztu, jego skutków i zobowiązań.
ASYSTA – diakon lub dwaj diakoni towarzyszący biskupowi bądĽ kapłanowi w uroczystej celebracji (lub Ministranci asystujący głównemu celebransowi)
AUDIENCJA – wcześniej uzgodnione oficjalne spotkanie z ważną osobistością.
AUREOLA – koło otaczające głowy świętych (symbolizujące świętość).
BALDACHIM – ozdobny daszek lub ozdobna osłona z materiału nad godnymi czci miejscami i osobami, przede wszystkim jako osłona niesiona nad Najświętszym Sakramentem, także nakrycie ołtarza lub tronu
BAPTYSTERIUM – wolno stojąca kaplica chrzcielna lub element dawnych kościołów biskupich, w kościołach parafialnych przeważnie tylko chrzcielnica.
BAZYLIKA – w sensie architektonicznym – kościół wielonawowy (nawa główna wyższa od naw bocznych), basilica minor – tytuł nadawany znaczniejszym kościołom.
BEATYFIKACJA – uznanie za błogosławioną, osobę zmarłą w opinii świętości (poprzedzone procesem beatyfikacyjnym)
BIBLIA – Pismo święte – zbiór ksiąg napisanych pod natchnieniem Ducha świętego zawierających słowo skierowane do ludzi przez Boga.
BIERZMOWANIE – sakrament wtajemniczenia chrześcijańskiego, w którym człowiek otrzymuje w szczególny sposób Ducha świętego.
BINACJA – dwukrotne odprawianie Mszy św. jednego dnia (prawa binacji udziela Biskup).
BIRET – nakrycie głowy duchownych katolickich.
BISKUP – zwierzchnik Kościoła lokalnego (diecezji), który przewodniczy wspólnocie wiernych mocą bezpośredniego apostolskiego pełnomocnictwa.
BŁOGOSLAWIEŃSTWO – życzenie uzyskania specjalnej przychylności Bożej dla jednostki, wspólnoty lub rzeczy przez odpowiednie słowa i towarzyszące im gesty sakralne, modlitwa nad rzeczą lub osobą w celu uproszenia pomocy od Boga.
BREWIARZ – księga do odprawiania modlitwy uświęcenia dnia (liturgii godzin) przez duchownych i świeckich.
BURSA – sztywna torebka do zawieszenia na szyi, na naczynie z Komunią chorych.
CAŁUN – Szata, w którą owinięte było ciało Chrystusa złożonego w grobie, na której w cudowny sposób odbiła się postać Chrystusa
CARITAS – czynne praktykowanie chrześcijańskiej miłości bliĽniego lub organizacja dobroczynna działająca w Kościele.
CELEBRANS – osoba przewodnicząca zgromadzeniu liturgicznemu (najczęściej kapłan).
CELIBAT – zobowiązanie kapłańskie do pozostania w stanie bezżennym
CEREMONIARZ – osoba przygotowująca i koordynująca różne posługi oraz dbająca o spokojny, harmonijny przebieg uroczystości.
CHARYZMAT – szczególne dary od Boga, uzdalniające człowieka do posługiwania w Kościele, udzielone dla dobra nie tyle obdarowanego, co dla dobra innych.
CHORAŁ – oficjalny śpiew Kościoła (jednogłosowy), lub księga zawierająca śpiewy liturgiczne.
CHRZCIELNICA – naczynie z kamienia, metalu lub drewna, w którym przechowuje się wodę do chrztu, jest ona symbolem odrodzenia z wody i z Ducha świętego.
CHRZEST – pierwszy i najpotrzebniejszy sakrament, uwalnia od grzechu pierworodnego i wszystkich innych grzechów i włącza do Kościoła.
CHRZEśCIJAŃSTWO – religia założona przez Jezusa Chrystusa. W ciągu wieków swej historii rozpadło się na: Katolicyzm, Prawosławie, Protestantyzm.
CIBORIUM – puszka na komunikanty
CIEMNICA – miejsce w kościele gdzie przechowuje się Najświętszy Sakrament w noc z Wielkiego Czwartku na Wielki Piątek.
CINGULUM – sznur służący do przepasywania alby, element stroju liturgicznego.
CNOTA – właściwa postawa wobec Boga, bliĽnich i samego siebie lub stała skłonność do powtarzania dobrych uczynków.
CREDENTIA – stolik na przedmioty liturgiczne
CREDO – wyznanie wiary (łac. credo – wierzę).
CUDA – nadzwyczajne zjawiska o charakterze religijnym przekraczające naturalne prawa.
CUSTODIA /kustodia/ – naczynie, w którym przechowuje się Najświętszą Hostię do wystawienia w monstrancji.
CYBORIUM – puszka(naczynie) do przechowywania Eucharystii pod postacią chleba.
DARY OFIARNE – rzeczy i akty wewnętrzne, które człowiek składa Bogu w czasie Mszy św. Przede wszystkim są to dary chleba i wina, które oznaczają wszelką ofiarę człowieka
DEO GRATIAS – „Bogu niech będą dzięki”
DIAKON – Pomocnik kapłana, który na mocy swoich święceń może udzielać sakramentu chrztu, chować zmarłych, błogosławić małżeństwa i rozdzielać Komunię św. „Stali diakoni” mogą być ludĽmi żonatymi
DIASPORA – Miejsce, gdzie „rozproszeni” katolicy żyją pośród większej wspólnoty ludzi innego wyznania
DOGMAT – Prawda religijna, którą Kościół podaje do wierzenia jako nieomylną
DOMINUS VOBISCUM! – „Pan z wami”
DZIEKAN – Ksiądz stojący na czele księży pracujących w jednym dekanacie (zwykle 10 parafii)
EKSKOMUNIKA – Ciężka kara kościelna polegająca na wyłączeniu katolika ze wspólnoty Kościoła
EPISKOPALIA – Insygnia władzy biskupiej (mitra i baculus)
EPISTOŁA – Czytanie przed Ewangelią wzięte ze Starego Testamentu lub Listów Apostolskich
ET CUM SPIRITU TUO – „I z duchem twoim”
EUCHARYSTIA – Dziękczynienie (Msza św.), także: Najświętszy Sakrament przechowywany w tabernakulum
EXULTET – Uroczysta pieśń wykonywana podczas liturgii Wielkiej Soboty
FRESKI – Malowidła naścienne wykonywane na mokrym jeszcze tynku
GLORIA IN EXCELSIS DEO! – „Chwała na wysokości Bogu”
HOMILIA – (kazanie) jest to słowo kapłana skierowane do wiernych na tle usłyszanych czytań biblijnych.
HOSANNA – Okrzyk ten wznosili ludzie, gdy Chrystus wjeżdżał do Jerozolimy. Podczas Mszy św. znajduje on odzwierciedlenie w śpiewie „sanctus”, co znaczy tyle, co „święty” lub „Pomóż Panie!”
HYMN – uroczysta pieśń śpiewana na cześć Boga lub świętych
IHS – są to trzy pierwsze litery imienia Jezus pisanego w języku greckim
IN NOMINE PATRIS ET FILII ET SPIRITUS SANCTUS – „W Imię Ojca i Syna i Ducha świętego”
INRI – „Jezus z Nazaretu, król żydowski”. Napis ten umieszczony był na tabliczce wiszącej na krzyżu Chrystusa
INTENCJA MSZALNA – gdy wierzący zamawia Mszę św. podaje jakąś prośbę – mówi, o co pragnie, by się modlić
ITE MISSA EST! – „IdĽcie w pokoju Chrystusa!” (dosłownie: IdĽcie, ofiara spełniona)
KANON – Najważniejsza część Mszy św. ze słowami przeistoczenia, nazywana także „pierwszą modlitwą eucharystyczną”, także: pieśń wykonywana przez wiele głosów, jeden po drugim
KATAKUMBY – podziemne chodniki z grobowcami, w których chowani byli zmarli chrześcijanie w czasach Cesarstwa Rzymskiego
KATECHUMEN – kandydat do chrztu
KIELICH – jest to naczynie liturgiczne w którym w czasie mszy św. składa się wino do konsekracji.
KOMPLETA – modlitwa wieczorna kościoła
KONFESJONAŁ – miejsce sprawowania sakramentu pokuty
KONWERTYTA – człowiek powracający do wspólnoty wierzących
KORPORAŁ – płótno, na którym rozkłada się naczynia liturgiczne (tj. kielich, patena, monstrancja)
KROPIDŁO – Przedmiot, przy pomocy którego kapłan kropi wiernych wodą święconą
KRZYŻ PROCESYJNY – krzyż przeznaczony do noszenia w czasie procesji
KRZYŻMO – olej święty używany podczas chrztu i bierzmowania
KYRIE ELEJSON! – „Panie, zmiłuj się!”
LAVABO – naczynie do obmycia rąk celebransa
LEKCJONARZ – księga zawierająca czytania mszalne
LEKTOR – czytający czytanie podczas Mszy św.
LUNULA – (melchizedek) półksiężyc do Najświętszej Hostii w monstrancji
MINISTRANT – członek ludu Bożego, który w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełnia posługę pomocniczą w sposób określony przepisami Kościoła
MITRA – nakrycie głowy biskupa używane podczas sprawowania czynności liturgicznych
MONSTRANCJA – przedmiot liturgiczny w którym umieszcza się Hostię celem adoracji lub procesji
NAVIS – „łódka” z kadzidłem
NAWIKULARIUSZ – ministrant niosący navis z kadzidłem
NEOPREZBITER – kapłan, który niedawno przyjął święcenia kapłańskie
ODPUST PARAFIALNY – uroczystość, w której parafia w sposób szczególny czci swego Patrona
OKTAWA – osiem dni po wielkim święcie kościelnym
OŁTARZ – jest to stół, na którym składa się Najświętszą Ofiarę i przy którym rozdziela się Ciało Pańskie.
ORACJA – uroczysta modlitwa odmawiana przez kapłana w imieniu wiernych
ORNAT – wierzchnia ozdobna szata liturgiczna kapłana odprawiającego Mszę św.
PALKA – chusta w kształcie kwadratu, usztywniona, służąca do nakrywania kielicha
PASCHAŁ – świeca symbolizująca Zmartwychwstałego Chrystusa
PASTORAŁ – ozdobna laska używana przez biskupa jako symbol posługi pasterskiej otrzymanej od Chrystusa
PATENA – naczynie liturgiczne, na którym składa się w czasie Mszy św. chleb do konsekracji
PATER NOSTER – „Ojcze Nasz”
PREFACJA – Zmienna, pierwsza część Modlitwy Eucharystycznej, kończy się śpiewem „Sanctus”
PREZBITERIUM – część kościoła, w której znajduje się ołtarz główny
PROCESJA – uroczysty pochód religijny połączony ze śpiewem
PRYMICJA – pierwsza Msza św. sprawowana przez neoprezbitera w rodzinnej parafii
PURYFIKATERZ – ręczniczek do wytarcia kielicha
REKOLEKCJE – Ćwiczenia religijne trwające kilka dni, często przeżywane w ciszy
RELIKWIARZ – ozdobne naczynie w którym przechowuje się relikwie
RELIKWIE – cząstki kości świętych Pańskich lub przedmioty, które miały styczność z Chrystusem Panem albo świętymi
REQUIEM – uroczysta Msza św. pogrzebowa
RESPONSORIUM – powtarzane wersety psalmu stanowiące odpowiedĽ człowieka na Słowo Boże
SANCTISSIMUM – łacińska nazwa Najświętszego Sakramentu
SANCTUS – „święty”
SŁUŻBA LITURGICZNA – zespół ludzi, chłopców i dziewcząt, którzy w czasie sprawowania liturgicznych obrzędów spełniają posługę w sposób określony przepisami Kościoła
STUŁA – część stroju liturgicznego – znak władzy kapłańskiej
STYPENDIUM MSZALNE – ofiara pieniężna składana podczas zamawiania Mszy św.
SUTANNA – długi czarny strój kapłański
SZABAT – siódmy dzień tygodnia u Żydów – dzień odpoczynku
ŚWIĄTYNIA – miejsce gdzie Bóg jest szczególnie obecny i czczony
TABERNAKULUM – miejsce w kościele, w którym przechowuje się Najświętszy Sakrament
TURYFERARIUSZ – ministrant niosący trybularz
VASKULUM – naczyńko z wodą do przepłukiwania palców po komunikowaniu
VELUM. (WELON) – często kosztowna szata, której kapłan używa podczas błogosławieństwa Najświętszym Sakramentem
WIELKI TYDZIEŃ – Ostatni tydzień wielkiego postu, w którym przeżywamy wydarzenia związane z męką i śmiercią Chrystusa. Rozpoczyna się Niedzielą Palmową
WIERNOśĆ SŁOWU – dobry ministrant to taki, który w życiu codziennym dotrzymuje Panu Bogu i ludziom obiecanego słowa.
WIGILIA – dzień poprzedzający duże święto kościelne, np. Wigilia Bożego Narodzenia
WODA śWIĘCONA – jest wodą pobłogosławioną przez kapłana, przeznaczoną do czynności liturgicznych
ZAKRYSTIA – pomieszczenie (część kościoła!!!), w którym ministranci i celebransi przygotowują się do mszy św, a także przechowuje się wszystkie naczynia liturgiczne.